Трахеит: белгілері, емі және алдын алу

Трахеит – кеңірдектің шырышты қабығының қабынуынан дамитын жоғарғы тыныс жолдарының жиі кездесетін ауруы. Көп жағдайда трахеит – бастапқы диагноз емес, ол ларингит, фарингит сияқты басқа жоғарғы тыныс жолы ауруларының асқынуы ретінде дамиды. Кейде трахеиттің себебі бактериялық немесе зеңдік инфекция болуы мүмкін, бірақ мұндай жағдай сирек кездеседі. Белгілер пайда болғанда дәрігерлер әдетте қабынуды басып, жөтелді жеңілдететін трахеитті емдеудегі тиімді дәрілерді таңдайды. Қосымша жылы сұйықтық ішу, ауаны ылғалдандыру, жеңіл режим ұстану ұсынылады — бұл жазылуды тездетеді.

Трахеиттің түрлері

Медициналық тұрғыдан қарағанда тархеиттің ағымына қарай келесі түрлерін бөліп қарастырады:

• жедел;
• созылмалы трахеит.

Этиологиясына қарай:

• вирустық трахеит;
• бактериалық трахеит;
• аллергиялық трахеит;
• аралас трахеит.

Шырышты қабықтағы өзгерістеріне қарай:

• гипертрофиялық;
• атрофиялық трахеит.

Сонымен қатар, сирек кездесетін, бірақ ерекше диагностика талап ететін зеңдік трахеит те кездеседі. Егер кеңірдектің қабынуына бронхиалды компонент қосылса, онда ол трахеобронхит деп аталады; оның ағымы мен емдеу тәсілдері өзгеше болады. Сондықтан егер сізге трахеобронхит диагнозы қойылса, емдеу стандартты хаттамадан өзгеше жүргізіледі.

Трахеит дегеніміз не және ол қалай пайда болады

Кеңірдек — көмей мен бронхтарды жалғайтын «ауа жолы». Кеңірдек қабынғанда оның шырышты қабығы ісінеді, қою сөл бөлінеді, кірпікшелі эпителий нашар жұмыс істейді, кез келген терең тыныс құрғақ «ит үргендей» жөтелді қоздырады. Жиі кездесетін себептері:

• вирустық инфекциялар;
• ЖРВИ фонында бактериялық инфекцияныңқосылу;
• суық, құрғақ, шаңды немесе химиялық ластанған ауаны жұту;
• темекі шегу (соның ішінде пассивті);
• аллергиялық реакциялар және аллергендермен байланыс.

Трахеиттің белгілері

Трахеиттің белгілері көбіне жалпы сипатқа ие және көптеген жұқпалы ауруларға тән. Алайда тек осы дертке ғана тән, спецификалық белгілер де бар.

• алдымен құрғақ, «ит үргендей» жөтел, төс артында ауырсыну;
• тамақта түйін, тырнау сезімі, қарлығып сөйлеу;
• субфебрильді қызу, әлсіздік, бас ауруы;
• күлгенде, сөйлегенде немесе терең тыныста жөтел күшейеді.

Маңызды: егер ентігу күшейсе, қызу қатты көтерілсе, қақырықта қан пайда болса дереу дәрігерге жүгіну керек.
Жиі трахеит жұқпалы ма деген сұрақ туындап жатады. Егер аурудың себебі вирус немесе бактерия болса — иә, ол жұқпалы, ауа-тамшы жолымен таралады. Егер аллергиялық немесе инфекциялық емес түрі болса — қоршағандарға қауіпсіз, бірақ жалпы сақтық шаралары қажет: жөтелгенде бетперде тағу, үйді желдету, ауаны ылғалдандыру.

Балалар мен ересектердегі трахеит

Картина барлық жастағы адамдарда шамамен бірдей, бірақ кішкентай балаларда тыныс жолдарының саңылауы тар болғандықтан, белгілері жиі айқынырақ байқалады. Алғашында ЖРВИ-дің белгілері басым болады, кейіннен қажытатын жөтел пайда болады. Трахеит кезінде тыныс алу төс артындағы ауырсынумен, «тырнау» сезімімен және спазммен қатар жүруі мүмкін.

Трахеит: ересектердегі белгілері:

• құрғақ ұстамалы жөтел, кейін ылғалдыға ауысуы;
• жөтелгенде төс артында ауырсыну немесе ашыту сезімі;
• дауыстың қарлығуы, тамақтың қышуы;
• субфебрильді қызу, әлсіздік.

Балалардағы ерекшеліктері

Балаларда анатомиялық ерекшеліктерге байланысты шырышты қабық тезірек ісінеді, кеңірдек саңылауы тар болады — сондықтан сырылдаған тыныс пен түнгі ұстамалар қаупі жоғары. Ит үргендей жөтел, тыныстың қиындауы, дауыс қарлығуы байқалса, өз бетінше емделуге болмайды. Дәрі-дәрмекті таңдау, ингаляция көлемін белгілеу және бақылау мерзімін тек педиатр анықтайды. Ересектердің міндеті — баланы барынша тыныш режимде ұстау, уақытылы сұйықтық беру және дене қызуын бақылау. Маңызды: балалардағы ұзаққа созылған трахеит — бұл процестің бронхтарға таралмағанын анықтау үшін маманға көрсетудің себебі. Трахеобронхит – бала үшін күрделі диагноз, ол қарқынды ем мен дәрігер бақылауын қажет етеді.

Диагнозды растау

Дәрігер анамнез жинайды, тамақты және көмейді тексереді, тынысты тыңдайды. Қажет болса, қосымша зерттеулер тағайындалады: жалпы қан талдауы; қақырықты зерттеу (болса); бактериялық қоздырғышты анықтау үшін жағынды алу; пневмония мен трахеобронхитті жоққа шығару үшін рентген/ КТ; аллергиясы бар науқастарға — аллергосынамалар. Күмәнді жағдайларда эндоскопия (ларинго- немесе трахеобронхоскопия) жасалады.

Трахеитті емдеу

Трахеитті емдеу оның себебі мен ауырлығына байланысты. Негізгі шаралар әмбебап болып табылады: дауысқа тыныштық беру, жылы сұйықтық ішу, ауаны 40–60% ылғалдандыру, темекіден бас тарту. Дәрі-дәрмекті дәрігер жасына және қосалқы факторларға қарай тағайындайды.

• Вирустық трахеитте басты назар симптоматикалық емге аударылады — жөтелді жеңілдету және тыныс жолдарын тазартуды жақсарту.
• Антибиотиктер трахеит кезінде тек бактериалық табиғаты дәлелденгенде немесе бактериалық асқынулар қаупі болған жағдайда ғана тағайындалады — бұл шешімді дәрігер қабылдайды.
• Аллергиялық трахеитте триггерлерді жою және аллергияға қарсы терапия қажет.

Егер қабыну төмен қарай таралса, диагноз трахеобронхит болып өзгереді. Мұндай жағдайда емге ингаляциялар, тыныс жолдарын кеңейтетін препараттар және симптоматикалық терапияның ұзағырақ курсы кіруі мүмкін.

Трахеит кезіндегі тыныс алу гимнастикасы және режим

Трахеит кезінде жұмсақ тыныс алу гимнастикасы мукоцилиарлық клиренсті қалпына келтіруге және жөтел ұстамаларының жиілігін азайтуға көмектеседі. Тыныс алу гимнастикасына мұрын арқылы тыныш диафрагмалық тыныс алу, еріндерді жымқыра жауып, ұзақ дем шығару, «ысқырық» сияқты дыбыспен дем шығару жаттығулары жатады. Гимнастиканы жылы бөлмеде, артық күш салмай, өз қал-жағдайына қарай орындау керек. Сонымен қатар жылы сілтілі сусын ішу және төсек режимін сақтау ұсынылады. Тынысты жеңілдетіп, жөтелді азайту үшін бас жағы сәл көтеріңкі қалыпта ұйықтаған дұрыс. Дәрігердің нұсқауымен небулайзер арқылы ингаляция жасауға болады.

Созылмалы трахеит

Темекі шегу, ауыз арқылы жиі суық ауаны жұту, сондай-ақ химиялық заттар мен шаңның үнемі әсер етіп, ұзақ уақыт бойы шырышты қабықты тітіркендірудің нәтижесінде кеңірдектің созылмалы қабынуы дамиды. Ауруда тыныш кезеңдер мен қатты жөтелмен өтетін өршу кезеңдері кезектесіп отыруы мүмкін. Ең маңыздысы — қабынуды туындататын себептерді жою: темекіні тастау, үйдегі микроклиматты реттеу, мұрын-жұтқыншақтағы инфекция ошақтарын емдеу.

Аллергиялық және саңырауқұлақтық трахеит ағымдарының ерекшелігі

Аллергиялық трахеит құрғақ жөтелмен жүреді, дене қызуы әдетте жоғарыламайды және оның пайда болуы аллергенмен (тозаң, шаң, жануарлар, тұрмыстық химия) байланысады. Емдеудің негізі — аллергенмен байланысты шектеу және көрсеткіштер бойынша аллергияға қарсы дәрі-дәрмектерді тағайындау. Зеңдік трахеит сирек кездеседі. Егер стандартты терапиядан нәтиже болмаса, осы диагноз қойылуы мүмкін. Диагноз қақырықтың зертханалық талдауы мен қан талдауы негізінде қойылады.

Трахеиттің алдын алу: қарапайым ережелер

Трахеиттің алдын алу жедел түрінің пайда болу қаупін де, созылмалы түрінің асқынуын да азайтады. Ол үшін:

• үйдегі ауаны таза әрі ылғалды ұстау;
• ауа райына сай киіну, суықтап қалмау;
• қолды жиі жуу, ЖРВИ маусымында адамдармен байланысты шектеу;
• шылым шегуден бас тарту;
• инфекция төмен қарай таралып кетпеу үшін ринит пен синуситті уақытылы емдеу қажет.

Трахеит — балалар мен ересектерде кездесетін ауру, бірақ дұрыс тәсіл қолданылса, ол жақсы емделеді. Емнің негізі — дәлелденген тиімділігі бар дәрілер, олар қабынуды басып, жөтелді жеңілдетіп, шырышты қабықтың қалпына келуін тездетеді. Бұл шараларды жылы сусын, ауаны ылғалдандыру және жеңіл режиммен үйлестіргенде, жазылу жылдамдайды әрі асқыну қаупі төмендейді.
Алдын алу шараларына ерекше көңіл бөлу керек: иммунитетті нығайту, шылымнан бас тарту, суықтап қалмауға тырысу, ЖРВИ-ді уақытында емдеу. Бұл шаралар трахеиттің және тыныс алу жүйесінің басқа да қабыну ауруларының дамуының ықтималдығын төмендетуге мүмкіндік береді.
Осындай кешенді тәсіл аурудың созылмалы ағымын болдырмайды және белсенді өмір салтын сақтауға көмектеседі.